Okulun amacına ulaşabilmesi için okul çalışanları ve çevresinin etkilenmesi ve yönlendirilmesi sürecine eğitim liderliği denir (Gümüşeli, 2005:6).

Eğitim liderliğinin temel dayanağı, öğretimin istenilen yönde geliştirilmesidir. Bu liderlik yaklaşımında okul çevresinin tamamen öğretime yönelik ve üretken bir çevre olarak düzenlenmesi amaçlanmaktadır (Çelik, 2003:183).

Eğitim liderliği, öğrenciyi merkeze alan, okulun misyonunu tanımlama, eğitim programı ve öğretimi yönetme, olumlu bir okul iklimi geliştirme gibi işlevler ve bunlarla ilgili görevlerden meydana gelen bir liderlik türüdür (Gümüşeli, 2005: 59).

Eğitimde liderlik kendisini yetki, görev, yürütme ve etki ile belli eder. Günümüz eğitim liderleri, her şeyden önce bilgili ve çok yönlü olmak zorundadır. Lider yönetici eğitim girişiminin ne olduğunu ve ne olması gerektiğini birbirinden ayırabilen ve sorumluluğundaki madde ve insan kaynaklarını olması gereken şekilde kullanabilen yöneticidir (Izgar, 2005).

Eğitim lideri olan bir okul yöneticisinden, yeni öğretim stratejilerini denemeye öğretmenleri cesaretlendirmesi, personel niteliğini ve yeni programları geliştirmesi, personel tutumlarını değiştirmesi beklenilen davranışların başında gelir. Okul müdürlerinin, tüm bunları yerine getirebilmeleri için müdür olduğu kadar eğitim lideri olmaları gerekmektedir (Pehlivan, 1996: 33).

Eğitim liderlerinin, yapılacak işlerin teknik özelliklerine vakıf olmaları, insanlarla nasıl etkili bir biçimde çalışılabileceğini bilmeleri, okulla ilgili yasa, yönetmeli, yönetim süreç ve uygulamaları konusunda yeterli bilgiye sahip olmaları ve ayrıca öğretim programının içeriği, değerlendirmesi ve geliştirilmesi konularında da bilgi sahibi ve üretken olmaları okul müdürleri için bir zorunluluk olmuştur (Şişman, 2004).

Okul müdürü, öğretmen ve öğrencilerin okula bağlanmasını sağlayarak okul kültürünün oluşumunda önemli rol oynar (Busher and Barker, 2003). Yaşanan hızlı değişim sürecine ayak uydurabilmek ve gelişimi sağlayabilmek için okul müdürlerimizin geleneksel yönetim anlayışını terk ederek, kurumlarında istikrarlı bir denge sağlayarak, düzeni ve düzensizlikleri idare edebilmeleri, geleceği görebilmeleri için değişimin aktif uygulayıcısı olarak ifade edebileceğimiz birer eğitim lideri olmalıdırlar (Öztaş, 2010). Eğitim lideri olan okul müdürü, esas görevlerinin farkında olmalı; okulun amaçlarını yorumlamalı, öğretmenleri sınıflarında ziyaret etmeli, onlara rehberlik yapmalı, destek olmalı, öğretimin kesintiye uğramaması için önlemler almalı ve onları denetleyip geliştirmelidir (Balcı, 1993: 25).

Bir eğitim lideri;

1. Bütün paydaşlar tarafından paylaşılan ve desteklenen bir öğrenme vizyonu geliştirip uygulayarak,
2. Öğrencilerin öğrenmesine ve personelin mesleki gelişimine olanak sağlayan bir okul kültürünü ve öğretim programını oluşturup destekleyerek,
3. Örgütü, eylemleri ve kaynakları güvenli, etkili ve etkin bir öğrenme ortamı oluşturmak için kullanarak,
4. Hem çalışanlar hem de okul çevresi ile iş birliği yaparak,
5. Bütünlük, adalet ve etik değerler çerçevesinde hareket ederek ve
6. Politik, sosyal, ekonomik, yasal ve kültürel bağlamı kavrayarak her bir öğrencinin başarısını arttırır (CCSSO, 2008).

Eğitim liderleri aynı zamanda değişim sürecinin dinamiklerini anlamalıdır. Başarılı okullar, sınıflarında ve yönetimlerinde değişim sürecinde gelişen engellerin üstesinden gelebilen liderlere sahiptirler. Eğitim liderleri, değişime olan direnmeyi anlayabilmeli ve üstesinden gelebilmeli ve eğitimcilerin üzerinde etki kurabilmelidir. Eğitim liderleri, başarılı bir değişim için gerekli beceri, istek ve bilgiyi analiz edip ve buna çevresini cesaretlendirmelidir (Beytekin, 2004).

Eğitim lideri, değişim sürecini iyileştirme ve ilerleme sağlanacak bir deneyim olarak kabul etmelidir. Fullan ve Miles (1992) başarılı değişim için şu önerilerde bulunmuşlardır (Beytekin, 2004)

• Okul gelişim sürecine başlamaya hazır olduğunuzda, uzmanlardan yararlanın
• Geçmiş değişim deneyimlerini inceleyin
• Yönetim, rehberlik, arşivleme ve diğer değişim süreçlerinden bilgi edinin
• Müdürlerin, öğretmenlerin, ebeveynlerin, öğrencilerin rollerini öğrenin
• Liderlerin lideri olarak, yüksek beklentilere girin
• Değişim sürecini desteklemek için iş birliği içinde bir çalışma kültürü ve uzlaşma sağlayın
• Öğrenci öğrenimini geliştirmek için öğrencilerin tüm ihtiyaçlarını karşılayın
• Kaynakları artırmak için sivil toplum kuruluşları, sosyal servisler, iş çevreleri ve ebeveynlerle ortaklık sağlayın
• Eğitim ve öğretimi geliştirmek için çeşitli programlar seçin, öğrenmede yüksek başarı ortamı oluşturun
• Öğrenci öğreniminde yeni yaklaşımlar geliştirin
• Başarıyı kutlamak için çeşitli yöntemler kullanın

Öğretimsel liderlik ise, tamamen liderliğe uygun olarak geliştirilen bir liderlik biçimidir. Bu liderlik biçimi okul yönetimine uygun olarak geliştirilmiştir. Öğretimsel liderlik kuramı, etkili okul araştırmalarının temelini oluşturmaktadır (Tatlıoğlu ve Okyay, 2012). Okul yöneticilerinin rollerinin, belirli yeniliklerin uygulanmasını etkilemekten çok, bir örgüt olarak okulda değişmeye liderlik etmeye doğru farklılaştığı görülmektedir. Öğretim liderliğini diğer liderlik türlerinden ayıran en önemli özelliklerden biri, öğrenme ve öğretme süreçleri üzerinde yoğunlaşmış olmasıdır. Öğretim liderliği, diğer liderlik alanlarına göre öğrenciler, öğretmenler, öğretim programı ve öğretme-öğrenme süreçleri ile doğrudan ilgilenmeyi gerektiren bir liderlik alanıdır. Öğretim lideri olan okul müdürünün temel görevi, öğretimin kalitesini yükseltmek için okulu tanımlayan üç önemli gücü (öğretmenler, öğrenciler ve okulun çevresi) okulun amaçları doğrultusunda etkili bir biçimde eşgüdümlemek olmalıdır (Gökyer, 2010).

Hallinger ve Murphy (1985) tarafından yapılan araştırmada da, okulun etkinliğinde, okul ortamında etkili bir iletişim kurmada, okul etkinliklerinde açıklığın sağlanmasında, açık ve makul bir disiplin politikasının oluşturulmasında, okul ikliminde ve okuldaki öğretimin örgütlenmesinde, öğrenci davranışları ve öğrenci başarısı üzerinde olumlu bir etkinin görülmesinde, yeni görüşlerin gelişmesinde, okulların akademik başarılarının artmasında, öğrenciler hakkında yüksek standart oluşturulmasında, ortak bir vizyon oluşturmada ve gücün paylaşımında etkili öğretim liderlerinin rolünün ortaya çıktığı görülmektedir (Gökyer, 2010).

Etkili ve mükemmel olarak nitelendirilen okullarda yapılan araştırmalarda liderliğin, okulun etkililiğinde önemli bir faktör olduğu görülmüş, söz konusu okulların yöneticilerinin liderlik özelliklerini belirlemek için birçok araştırma yapılmıştır (Şişman, 2004). Eğitimde yeniden yapılanma çalışmalarında üzerinde önemle durulan bir boyut, okul yöneticisinin öğretim liderliği rolüdür (Güçlü ve Özden, 2000).

Eski liderlik yaklaşımlarında okul yöneticisinin birtakım yönetsel rolleri ön plana çıkarken, öğretimsel liderlikte öğretimi geliştirme ağırlık kazanmıştır. Öğretimsel liderliğin temel çıkış noktası, öğretimin geliştirilmesidir (Çelik, 2003). Özellikle de sınıf ortamında öğretimin geliştirilmesi üzerine yoğunlaşır. Bu yönüyle de öğrenme liderliğinde farklılaşır. Öğrenme liderliği okul genelindeki örgütsel öğrenme üzerine yoğunlaşmaktadır. Öğretimsel liderlik okulun misyonunu açık olarak tanımlar. Okulun temel misyonu öğrencilere daha kaliteli bir eğitim hizmeti vermektedir (Yalçınkaya, 2002).

Nobel Yayınları – Murat Korkmaz, Nurhayat Çelebi, Ali Serdar Yücel, Ercan Şahbudak, Nurullah Karta, Erdal Şen

Eğitim Kurumlarında Yönetim Ve Liderlik – Sf (214-216)