Üst Düzey Bir Beceri Olarak ‘Plan Yapmak‘

Bazı kavramları tanımlamak zordur, hatta onlardan bazılarının ne olmadığını anlatmak ne olduğunu anlatmaktan daha zevklidir. Plan yapmakta bu kavramlardan..

Yıllardır hep planlı hareket etmiş birisi olarak plan yapma kültürünü söz ile ifade etmekte zorlanıyorum ama yine de denemek istiyorum.

O zaman tersinden başlıyorum. Plan ne değildir? Mesela hayal kurmak değildir, fikretmek, şöyle bir akıldan geçirmek, tasavvur etmek değildir. Ayaküstü ilgililerle biraz üstünde geçmek, sohbet etmek değildir. Mesela bir esnafın x malını şu fiyata alsam şu fiyata satsam ayda şu kadar yılda şu kadar satsam şu kadar kar ederim diye yaptığı karalamalar plan değildir(Yazarak hayal kurma sayılabilir) 🙂 Zevkli bir şey değildir en azından künhüne vakıf olana kadar.

Ne olduğu ile ilgili biraz deneme yapalım;

Bulunduğumuz noktayı belirlemek, gitmek istediğimiz noktayı belirlemek ve bu mesafeyi en kısa ve kolay şekilde kat etmeyi sağlayacak eylem adımlarını zaman ipine sererek tasarlamak diyebiliriz. Yada bir hedefe ulaşma sürecinde, süreç bileşenlerinin akıl gözünün görebildiği tüm detaylarını muhatapları ile elden geçirmek, gelmekte olana hazır olmak ve sürprizleri minimize etmek ve hatta gelmekte olanı etkilemektir de diyebiliriz.

Neyse sonuç olarak tanımlamak zorunda değiliz. Çok iyi tanımlar olmasa da ziyanı yok. Zaten hangi kavram tanımlandığında kavranmıştır ki? Biz anlamak üzere tetebbuatımızı derinleştirelim.

Plan yaparken bir takım adımlar ve istasyonlar var şöyle ki;

• Bulunulan noktanın tanımlanması; Rahatsızlık veren, eksik hissettiren, hareket etmeye ve ilerlemeye ihtiyaç hissettiren her şey olabilir. Kendinize ve durumunuza karşı insafsız olmanız gereken evredir.
• Gidilecek noktanın tayini; Yani hedef neresi, nereye gitmeye çalışıyoruz. Nicel ve nitel tanımlar gerektirir ama tanımlanabilir ve ölçülebilir olması gerekir. Rasyonel olmakta fayda göreceğimiz bir istasyondur.
• Paydaşların belirlenmesi
• Eylem adımlarında steplerin belirlenmesi; Kaç adımda ulaşacağız ve bu adımların kimyası farklılığını hissettirmeli.
• Kronolojik yapılacaklar listesi; yaptıkça tik atın mutlu olursunuz.
• Step geçişlerinde ya olmazsa ne yaparım senaryolarını belirleyin.
• Planı belli dönemlerde kontrol edin, süreçte revizyon gerekebilir.
• Tüm bu süreçleri yazmanızda ya da döngüsünü çizmenizde süreci kolay kavrama ve takip etme açısından fayda olabilir.
• Plan bittiğinde paydaşlarla plan değerlendirme oturumu yapın. Rasyonelliğini, uygulanabilirliğini ve zayıf yönlerini insafsızca elden geçirin.
• Plan uygulaması bittiğinde paydaşlarla plan değerlendirme oturumu yapın. Planın artı ve eksi yönlerini insafla analiz edin.

Tabi ki plan yapmanın eylem adımları olduğu gibi bir takım temel ilkeleri de var;

• İlk olarak plana sadık kalınmalı,
• İyimser tarafınızı plan yaparken, karamsar tarafınızı planı uygularken bir kenara bırakın,
• Detaycılık plan yapmanın farzıdır. Akıl gözünün gördüğü hiçbir detayı atlamayın, ”ya ne olacak o kadar şeyden de” demeyin.
• Plan paydaşlara mal edilmelidir.
• Plan ortaya çıkmadan önce tasarı ve taslak evrelerinden geçmeli,
• Bitiş noktası tarihsel sınırlar ile sınırlanmalıdır.

Bunlar dışında kişisel gelişim geyiklerinden duyup okuyabileceğiniz bir sürü beylik laflar bulabilirsiniz. Birde SMART diye dönen goygoylar vardır. Klişeleri sevmediğim için yazıda yer vermedim ama okuyun, faydası yoktur demiyorum.

Nerdeyse 20 yıldır plan yaparak yaşayan birisi olarak plan yapmanın çok düzenli olmak veya görünmekle alakası olmadığının da özellikle altını çizmek isterim. Hayatta dengeye inandığım için her konuda uç noktalar neresi, dengesizlik noktaları nasıl tanımlanmalı diye sorarım.

İfrat-tefrit noktalarını tayin etmek istikamet konusunda fayda sağlar. Plan yapmamayı gelişine yaşamayı öven akımlar her dönemde olmuştur. Düzensizlikle gelişine olmakla zuhurata tabi olmakla övünür, planın tefriti burasıdır. Birde insanı irade ve tercihlerde son nokta zanneden ve her şeyi iradelerimiz kontrolünde zanneden ifrat fikirler var(derin devlet geyikleri, CIA, MOSSAD İsrail 100 yıllık plan yapıyormuş falan filan hep bu cümleden geyikler) 🙂

Halbuki iradelerimiz başka bir iradeye tabi, irade olarak ortaya koyduklarımız irademizin üstündeki iradeye bir rica hükmünde olabilir. Çok klişesiz bir yazı oldu farkındayım. İnsan bir iki beylik laf arıyor. Boş göndermeyeyim sizi; Plan yapma süreci plan uygulama sürecinin yaklaşık 8’de biri ile 10’da biri arasında oluyor 🙂

Mustafa Selim